یک چیزهایی که در عرف، در ظروف یا در شیشه‌ها قرار می‌دهند «مما تعارف منه کذلک»، ادویه‌ها و مایعاتی که در شیشه‌های مخصوص قرار می‌دهند، مثلاً یک شیشه آب نیسان اینقدر، یک شیشه دارو اینقدر، نمی‌گوئیم وزنش چقدر است یا کیلش چقدر است؟ «فلا بأس ببيعها كذلك ما دام فيها، و يكفي في بيعها المشاهدة، بل الظاهر أن المذبوح من الغنم قبل أن يسلخ تكفي فيه المشاهدة» قبل از اینکه پوست حیوان را بکنند گوسفندی که ذبح شده می‌فرمایند بیعش به صورت مشاهده درست است «و بعده یحتاج إلی الوزن» و بعد می‌فرماید «و بالجملة قد يختلف حال الشي‌ء باختلاف الأحوال و المحال، فيكون من الموزون في محل دون محل و في حال دون حال، و كذلك الحال في المعدود أيضا»، می‌فرماید یک چیزی در یک بلدی موزون است و در بلد دیگری موزون نیست، آن مبنایی که خود امام در البیع دارند و مبنایی که ما اختیار کردیم و همینطور که دیروز يکي دوستان بیان کردند کثیری از بزرگان الآن مبنایشان این است که هیچ کدام از اینها موضوعیت ندارد، اصلاً مجالی برای این مسئله وجود ندارد، اینکه بگوئیم یک چیزی در قم موزون است و در تهران مکیل است، اینها یک چیزهایی است که گاهی اوقات این روشنفکرها هم ببینند یک مقداری برایشان جای تعجب است که چه حرفهایی را می‌زنند، می‌گویند در قم باید به صورت وزنی فروخته شود، در تهران با کیل باشد اشکالی ندارد یا بالعکس، این معنا ندارد ما باید ضابطه را به دست مردم بدهیم و بگوئیم غرر نباشد، جزاف نباشد و مجهول نباشد، حالا اگر با مشاهده هم رافع غرر شد مانعی ندارد، بگوئیم بین گندمی که بار حیوان قرار داده شده، یونجه که بار حیوان است، علف که بار حیوان است و سایر چیزها فرق وجود دارد، نه روایتی بر این معنا داریم و نه اجماعی داریم، اصلاً هیچ کدام از مباحث فقهی ما دلالت بر این ندارد.

مسئله سومش هم همینطور است، حالا این سه چهار مسئله را  امشب در تحریر ببینید، باید بساط این چند مسئله را از فقه به طور کلی جمع کنیم، گاهی اوقات فقه باید یک مسائلش که واقعاً هم از جهت چهارچوب اجتهاد همین که ما عرض کردیم، اصلاً اینکه المکیل یکال اینکه نه روایتی دارد و نه قاعده‌ای، از کجا به فقه ما آمد؟ اینها روی استنباطات شخصی بعضی از قدما بوده که آمده و همینطور هم باقی مانده، ما وقتی مواجه به ادله می‌شویم وجهی ندارد که این را قبول کنیم، ملاک این است که غرر نباشد جزاف و جهالت هم نباشد. حالا اگر مکیل را با وزن، موزون را با کیل، هر کدام را با مشاهده، یک چیزی که در هنگام معامله جهالتی میان طرفین نباشد، مشاهده رافع للجهاله باشد همه کفایت می‌کند^[1].

وصلّی الله علی محمد و آله الطاهرین