توجه کنیم که انسان حسود با پیدا کردن این صفت، نزدیک به کفار می‌شود. هم‌صفت و هم‌کیش آنها می شود. چطور به خودمان اجازه خواهیم داد که این صفت در ما راه پیدا کند؟!! باز به تعابیری که علمای اخلاق دارند باید توجه کرد که می‌گویند انسان حسود، جزء شرور جامعه است. بر او شریر اطلاق می‌شود، جزء اهل شرّ است. چرا؟ فلاسفه می‌گویند «عدم»، عنوان شر را دارد، علمای اخلاق هم در بحث اخلاق از آن استفاده کرده‌اند که شرور، عنوان عدمی را دارد و وجود عنوان خیر را دارد، یک کسی که چیزی ندارد دلش می‌خواهد پیدا کند، این آدمی است که خیر دیگری را می‌خواهد، اما اگر دیگری یک چیزی دارد و این آرزو کند که از دستش بدهد، پس این هم طالب شر و عدم شد.

کسی که طالب شر شد، می‌شود شرور. انسان حسود مصداق برای شرور است. ببینید واقعاً انسان را تا چه مرزی می‌برد؟ تا مرز کفر و شرارت می‌برد. ما وقتی روایات را می‌بینیم، در کلمات پیامبر(صلوات الله و سلامه علیه) راجع به حسود تعابیر زیادی وجود دارد که من به چند مورد از آنها اشاره می‌کنم؛ «أَقَلُّ النَّاسِ لَذَّةً الْحَسُود» ؛ حسود، کمترین لذت را از وجود خودش در عالم می‌برد. مقصود از لذت؛ شهوت نیست. آدم‌های حسود، معمولاً از وجود خودشان بهره‌ای نمی‌برند، چون دائماً دنبال این هستند که دیگری چه دارد؟ آن یکی مال دارد. دیگری مقام دارد. امروز به رفیق من پست دادند به من ندادند، چه زمانی این پست را از او می‌گیرند؟ اینقدر انسان بیچاره‌ایست که گاهی فکر می‌کند که این رفیقش که پست گرفت خودش را قانع می‌کند که حالا سه سال دیگر این پست را از او می‌گیرند، از الان خوشحال است.

خدا والد ما(رض) را رحمت کند، می‌فرمودند من در سن بسیار کمی بودم که در همین حوزه‌ی علمیه در مسجد اعظم درس مکاسب شروع کردم. فرمودند همان زمان افرادی بودند که ده بیست سال بود در حوزه مکاسب می‌گفتند، من هم سنّم کم بود. یک عده از فضلا از من خواسته بودند و من هم برایشان شروع کردم. یک روز یکی از فضلای درس آمد به من گفت که مگر شما با فلان آقا که ده پانزده سال از شما بزرگتر است و از جهت تدریسی سابقه‌دار است، خصومتی دارید؟ ایشان فرموده بود نه! گفت ایشان در مجلس درسش فرموده حوزه ما به کجا رسیده که بچه‌ها مکاسب شروع کرده‌اند؟! ریشه این حرف چیست؟ حالا آن آقا به حسب ظاهر هم ملا، با تقواست، اما غیر از مسأله‌ی حسادت، من نمی‌توانم چیز دیگری ببینم.

کسی که ده بیست سال بعد از من به حوزه آمده و ملا شده، نمی‌توانم ببینم و تحمل کنم. فرمود به آن طلبه گفتم که من جواب ایشان را دو ماه دیگر خواهم داد. فرمودند درس ما قوی و عمیق بود، روز به روز درس ما شلوغ‌تر شد و درس آن آقا خلوت‌تر شد. چرا باید یک مدرسی وقت درس را برای این حرف بگیرد. اما اینکه انسان اضطراب داشته باشد، ریشه این اضطراب به همین برمی‌گردد. برای خود ما نظائر این قضایا پیش آمده است. وقتی در طریق علم، حسادت آمد، من از علم خودم لذت نمی‌برم، چون تا می‌بینم دیگری یک مقدار قوی‌تر از من می‌فهمد، می‌خواهم با او برخورد کنم و دیگر علم، آن نورانیتی که باید داشته باشد را ندارد. وقتی کنار علم، حسادت بیاید، نورانیتش را از دست می‌دهد و لذت ندارد و انسان دیگر روی مسائل فکر نمی‌کند، فقط فکرش این است که آن آدم کی مریض می‌شود و کی زبانش بند می‌آید و کی بندش کج می‌شود و نتواند چیزی بنویسد.

در مردم معمولی نیز هست. اگر یک مغازه‌داری ببیند کار یک مغازه‌ای گرفته و مشتری‌اش زیاد است، اما یک روز که مریض می‌شود و به مغازه نمی‌آید خوشحال می‌شود. همه اینها از حسادت است. این تعبیر پیامبر(ص) و اینها را کنار هم بگذارید، حسادت، انسان را تا مرز کفر و به مرز شر می‌برد و در آثار دنیویه‌اش؛ لذت وجودی انسان را می‌گیرد. کسی که عالم است لذت علم را از او می‌گیرد، لذت کسب کاسب را می‌گیرد، لذت ورزش ورزشکار را می‌گیرد، در همان میدان ورزش می‌داند آن کسی که قوی‌تر در حال دویدن است می‌گوید کی می‌شود که قدرتش کم شود و نتواند بدود. این برایش لذتی ندارد. امّا اگر به این جهات فکر نکند و بداند خدا به او داده، خدا به کسی زیبایی داده و به دیگری نداده، آن کسی که دارد، باید شاکر باشد و آن کسی هم که ندارد باید شاکر باشد، قانع باشد و راضی باشد.

«أَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلى‌‌ ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِه‌‌» (نساء: 54) ؛ ریشه‌ی حسادت، معارضه‌ی با خداست. حالا مرز کفر و شر و از بین رفتن لذت وجودی هست، اما آدم حسود، در حال معارضه با خداست، که خدا چرا این نعمت را به او داد؟ سرّ اینکه باز در همین روایات، فرموده حسد، آفت دین است، شاید همین باشد. واقعاً این تعابیر عجیبی است که هم در کلمات پیامبر(ص) و هم در کلمات امیرالمؤمنین(ع) آمده که «إِنَّ الْحَسَدَ یَأْکُلُ الْإِیمَانَ کَمَا تَأْکُلُ النَّارُ الْحَطَب‌‌»؛ وقتی حسد در وجود انسان بیاید، ایمان را می‌خورد و می‌بلعد. چطور می‌بلعد؟ طوری که أصلاً اثری از ایمان در وجود آدم نباشد. چرا؟ چون تشبیه به آتش می‌کند، وقتی آتش، هیزم را از بین می‌برد، فقط خاکستر باقی می‌ماند، حسد وقتی که وجود انسان را گرفت، ایمان را اینطوری نابود می‌کند. یا در بعضی از تعابیر دارد مثل نمکی که در آب حل می‌شود، حسد که بیاید ایمان در وجود آدم از بین می‌رود و تمام می‌شود. حسود؛ معارض با خداست.

آن وقت دو تا عامل برای چشم زخم ذکر فرموده؛ «یظهره الشیطان»، عامل اولش شیطان است. چشم انسان اگر چشم شیطانی شد، این اثر را پیدا می‌کند که با نگاهی ممکن است کسی را مریض کند، ممکن است کسی را ساقط کند، این اثر را دارد. اگر در چشمی اشک خدا نبود و در شبانه روز بر او گذشت و در این چشم یک قطره اشک برای خوف از خدا جمع نشد، این چشم کم‌کم چشم شیطانی می‌شود. عامل دومش «و حسد إبن آدم» ؛ حسد انسان. یعنی عامل این چشم زخمی که در جامعه هست حسادت است.

آن کسی که چشم شور دارد، عاملش حسادت است، حسادت او را گرفتار این مسأله کرده است. پس ببینید حسادت چقدر بلا سر انسان می‌آورد؟ راهش چیست؟ راهش این است که واقعاً اگر می‌بیند کسی نعمتی دارد، بلافاصله خدا را شکر کند. ما نباید فقط برای نعمتی که به ما داده خدا را شکر کنیم، ارزش انسان این است که وقتی خدا به کسی نعمتی داده، من هم خدا را شکر کنم. پیامبر(ص) فرمود «و إذا حسدت فاستغفرالله» ؛ گاهی اوقات حسد در درون انسان می‌آید، همان لحظه استغفار کند و پناه به خدا ببرد. آن وقت اگر نفس انسان لطیف شد و حسادت از نفسش بیرون رفت، آن وقت ببینید چه زیبایی‌هایی برای انسان مکشوف می‌شود و چه حقایقی برای انسان مکشوف می‌شود، انسان چقدر از زندگی‌اش لذت می‌برد. فوت یک عالمی را به انسان خبر می‌دهند، باید ناراحت شوی، یکی از نعم الهی و وجودات مفید عالم از دنیا رفته، اما اگر خدایی نکرده قضیه برعکس شد، گفتیم خوب شد که از دنیا رفت، این می‌شود حسادت، بدبختی. برای اینکه از حیات خودمان در همه ابعادش لذت ببریم، باید این حسادت را در نفسمان معالجه کنیم و از خداوند تبارک و تعالی می‌خواهیم که حسادت را از قلوب همه ما بیرون بفرماید.

و صلی الله علی سیدنا محمد و آله اجمعین.