برخي به آيه شريفه «يُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبائِثَ»، آيه 157 سوره اعراف، استدلال کرده اند، به اين بيان که بول مصداق براي خبائث است و آيه خبائث را تحريم مي کند، پس نتيجه اين مي شود که شرب البول جايز نيست و حرام است. از کساني که به آيه شريفه استدلال کرده مرحوم شيخ طوسي در کتاب نهايه الاحکام است. ايشان فرموده اند «وکذلک البول يحرم بيعه و ان کان طاهر للاستخباث».

بول ولو اينکه طاهر هم باشد اما بيعش حرام است و اين استخباث را هم دليل گرفته براي بطلان بيع و هم دليل براي حرمت شرب اين بول، بعد فرموده «کأبوال البقر و الإبل وإن انتفع به في شربه لدواء لانه منفعة جزئية نادرة فلا تعتد به». ولو اينکه براي معالجه از بول ابل مي توان استفاده کرد اما اين يک منفعت جزيي نادر است و قابل اعتنا نيست. فعلا بحث ما در حکم تکليفي است يعني آيا شرب ابوال طاهره جايز است يا نه، و کساني که به اين آيه شريفه استدلال کرده اند خواسته اند از اين آيه استفاده کنند که بول مصداق براي خبائث است در نتيجه شرب آن جايز نيست. مرحوم محقق هم در شرائع به همين آيه شريفه استدلال کرده اند.

در مفردات راغب دارد «الخبيث ما يکره رداء و خساسة» خبيث آن است که مورد کراهت از نظر پستي و پليدي است . چيزي که به جهت پستي و پليدي مورد کراهت انسان است، «محسوسا و معقولا»، بعد فرموده «يتناول باطل في الاعتقاد» اگر کسي اعتقاد باطلي دارد مي توانيم بگوييم فکر خبيثي دارد، «والکذب في المقال» اگر کسي گفتارش گفتار کذب است بگوييم کلامش کلام خبيث است «و القبيح في الافعال».

بعد خود مفردات دارد «يحرم عليهم الخبائث ما لا يوافق النفس من المحظورات». آن که با نفس انسان موافقت ندارد، من المحظورات يعني من المحرمات، از ممنوعات که با نفس انسان هيچ موافقتي ندارد. وقتي که به لغت مراجعه مي کنيم راغب اين تعبير را دارد «ما يکره رداء و خساسة»، و در آن آياتي که دارد «ولا تتبدل الخبيث بالطيب» که در سوره نساء است خبيث يعني حرام و طيب يعني حلال، يا خبيث در آيه اي به معناي کافر است و طيب به معناي مؤمن، اما مجموعا ما از کتب لغت اين استفاده را نمي کنيم که خبيث يعني آنکه منافر با طبع آدم است. دارو با طبع هيچ کسي منافرت ندارد، بعضي از ميوه ها هست که آنقدر تلخ يا بدبو است که با طبع هيچ انساني سازگاري ندارد، اما ضرري هم براي آن مترتب نمي شود، آيا مي توانيم بگوييم مجرد اينکه منافرت با طبع دارد عنوان خبيث را دارد؟

نتيجه اين است که اين فرمايش ايشان موافق با لغت است يعني وقتي به لغت مراجعه مي کنيم از لغت نمي توانيم استفاده کنيم که خبيث يعني هر چيزي که منافرت با نفس انسان دارد. اگر چنين باشد در برخي از مباحات بايد حکم به حرمت کنيم.

و لذا استدلال کساني که بر حرمت خوردن سوخته هاي نان به اين آيه شريفه استدلال مي کنند، استدلال باطلي است، اگر بگوييم خبيث يعني آنچه که منافر با نفس انسان است - با نوع نفس بشري، البته شايد انساني غير عادي باشد کاري به او نداريم - نتيجه اين مي شود که بگوييم اين حرام است، در حالي که وقتي به لغت مراجعه مي کنيم چنين چيزي را بيان نمي کند و قرينه اي هم ندارد، کلمه ما يکره داريم، اما نه ما يکرهي که مطلق باشد، مراد از آن هر چيزي که انسان بدش بيايد و کراهت داشته باشد نيست و در آن عبارت هم دارد ما لا يوافق النفس من المحظورات، در لغت اينچنين است، حالا آيا اگر کسي بگويد خبيث در عرف دائره بيشتري دارد و آن فعلي که در ان مفسده وجود دارد عرف آن را خبيث مي داند و زائد بر آن هم مقداري خبيث مي داند يعني عرف مي گويد خبيث يعني هر چيزي که در آن مفسده است يا اگر مفسده نيست منافر با نفس انسان باشد، اگر واقعا عرف مخصوصا عرف در زمان صدور آيه شريفه، چنين معنايي را بپذيرد و قائل باشد چنين چيزي را مي توان پذيرفت؟ بگوييم در زمان آيه شريفه خبيث يعني مطلقاً چه فعلي که در آن مفسده است و چه نيست اما منافر با نفس انسان است؟

اين حرف از کسي مثل صاحب جواهر خيلي بعيد است . وقتي در آيه شريفه مي فرمايد: «أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ» بگوييم طيبات آن چيزي است که در نزد عرب فقط طيب است. در نزد عرب آن زمان اصلا خود زن جزو خبائث بوده است، پس چون عرب زن را به عنوان خبائث مي داند اين براي ما معتبر است، يا چون بول ابل را طيب مي داند براي ما معتبر است، نمي شود اين را گفت. اين فرمايش محذورات فراواني دارد، علاوه بر اينکه در اصول گفته اند احکام و آيات شريفه براي عموم مکلفين است نه اين که براي خصوص مخاطبين زمان صدور باشد،

البته بعضي از قدماي اصولي قائلند بر اينکه براي مخاطبين همان زمان است و به ملاک براي ما ثابت است يعني وقتي خداوند به آنها فرمود «ﺃَﻗِﻴﻤُﻮﺍ ﺍﻟﺼﱠﱠﻠﺎﺓَ» اين آيه خطاب به آنها بوده، اما چون ملاکش به ضرورت از دين اشتراک به تکليف داريم براي ديگران هم ثابت است . در حالي که اينچنين نيست، کتاب براي عموم مکلفين به نحو قضيه حقيقيه است - طبق تحقيقاتي که متاخرين از اصوليين دارند - اين فرمايش که بگوييم اگر در آن زمان چيزي در ميان عرب ها خبيث بوده و در ميان فارس ها طيب بوده يا بالعکس، بايد بگوييم شارع همان چيزي که عربها اختيار مي کنند بگويد اگر عرب گفت خبيثٌ فخبيثٌ و اگر عرب گفت طيبٌ فطيبٌ، آن زمان هم اگر براي اهل فرس آيه «ويحرم عليهم الخبائث» خوانده مي شد کاملاً ملاک روشن بود و ملاک خصوص خبيثي که در ميان عربها بوده نيست .

امام(رض) در کتاب مکاسب محرمه نکته بسيار دقيقي را فرموده اند، - اين را بيان مي کنيم روي آن فکر کنيد که آيا مي توانيم اين فرمايش امام را بپذيريم يا به ذهن قاصر ناقص خودمان که در مقابل ذهن امام به اندازه قطره اي در مقابل دريا است شايد به اندازه يک اشکالي به ذهن برسد - ايشان فرموده اند که آيه شريفه «يُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبائِثَ» اصلاً در مقام تشريع نيست. اين آيه شريفه اين را بيان مي کند که پيامبر براي مردم چه کرده و در ميان مردم چه مي کند؟ مي فرمايد «يُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبائِثَ» .

اين خبائث، عنوان مشير است، يعني پيامبر ميتة و خون و مني را حرام کرده بوده، حالا به يک عنوان جامع و کلي خداوند مي فرمايد اين پيامبر در ميان شما خبائث را حرام کرده، امّا اين آيه ديگر در مقام اين نيست که بفرمايد الخبيث بعنوان الخبيث محرّم في الشريعه، اگر آيه مي فرمود که «حرمت عليهم الخبائث» درست بود، آنگاه مي گوييم خبائث جمع خبيث است و مي ديديم معناي خبيث چيست و حرمت خبيث تشريع مي شد، اما در مقام إخبار است، تشريع نمي کند، خداوند مي فرمايد پيامبر يک سري اموري را که ميتة به حمل شايع صناعي مي شود خبيث، دم به حمل شايع صناعي مي شود خبيث، مني به حمل شايع صناعي مي شود خبيث، مي فرمايد اين آيه مي گويد تمام اينها با يک عنواني که عنوان حمل شايع صناعي دارد، حکايت مي کند که پيامبر اينها را حرام کرده است، اما اينکه آيا ميتة به عنوان ميتة يا به عنوان خبيث حرام است، آيه ديگر نمي گويد به عنوان خبيث حرام است.

مثلا بگوييم 10 نفر از علما که در يک جا هستند اين 10 نفر علماي ايراني واجب الاکرام اند، يا اين 10 نفر علماي عراقي واجب الاکرام اند، درست است که همه اينها عراقي هستند اما عراقي بودن در وجوب اکرام اينها دخالت ندارد، عالم بودن آنها دخالت دارد. نتيجه اين مي شود که شارع ميته را به عنوان ميته حرام کرده نه به عنوان خبيث، نتيجه مي گيريم که ما نمي توانيم به اين آيه شريفه استدلال کنيم و بگوييم در شريعت، خبيث بما هو خبیثٌ حرام است،

لذا امام(رض) به طور کلي اصلا استدلال به اين آيه را از درجه اعتبار ساقط کرده اند، ديگر لازم نيست بگوييم خبيث به چه معنا است، طبق فرمايش امام لزومي ندارد ببينيم آيا معناي لغوي خبيث آن چيزي است که در آن مفسده است يا خبيث آن است که منافر با طبع انسان است، لزومي ندارد براي اينکه شارع حرمت را به عنوان الخبيث جعل نفرموده است . اين بيان را امام(رضوان الله تعالي عليه و حشره الله مع اجداده الطاهرين) در کتاب مکاسب محرمه خود فرموده اند. و بنده مکرر عرض کرده ام مکاسب امام دقيق ترين کتابي است که الآن در مکاسب محرمه نوشته شده. و اين نه از باب تعصب و ارادت و اينها است آنهايي که واقعا اهل نظرند و مراجعه مي کنند به اين کتاب اذعان دارند.

و صل الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین.