- پایگاه اطلاع رسانی آیت الله شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی

در جواب اول از استدلال به آيه شريفه «يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ»، عرض کرديم که اين استدلال روي اين مبنا است که ما بپذيريم «حذف المتعلق يدل علي العموم» که بگوييم متعلق حفظ در اينجا محذوف است و بايد فروج خود را از هر چيزي حفظ کنند، و يکي از آن چيزها اين است که نگذارند نطفه اجنبي در رحم آنها قرار بگيرد. عرض کرديم که اين قاعده اساسي ندارد و حذف المتعلق يدل علي العموم از مشهوراتي است که لا اصل لها. در هر موردي بايد ببينيم مناسبت حکم و موضوع چه چيز را اقتضا مي کند تا از راه اين قرينه، متعلق محذوف را پيدا کنيم.

جواب دوم از استدلال به آيه

جواب دوم اين است که آيه شريفه که مي گويد «وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» به قرينه سياق، که قبل از آن مي گويد: «وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ»، مقصود حفظ الفرج من الغير است، يعني در رابطه با غير بايد حفظ الفرج کنند و اين حفظ، نسبت به نگاه غير و مقاربت نامشروع غير عموميت دارد، و نبايد بگذارند که غير نسبت به اين فروج دسترسي پيدا کنند. اما آنجايي که خود زن کاري را انجام دهد مثلاً فرض کنيد که اگر خودش بخواهد نطفه اي را در فرج قرار دهد، ايه شامل اين نمي شود، «وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» ظهور دارد در حفظ فرج من الغير. ما بحث مي کنيم که آيا نطفه اجنبي را مي توان در رحم اجنبيه قرار داد؟ يک مصداقش اين است که ديگران با ابزار اين کار را انجام دهند، اما يک مصداقش اين است که زن بدون اينکه نامحرمي باشد خودش اين کار را انجام دهد، که اين آيه شامل اين صورت نمي شود.

جواب سوم

جواب سوم: ما در ذيل اين آيه شريفه يک رواياتي داريم که دلالت بر اين دارد که در هر آيه اي در قرآن کلمه فرج آمده، مقصود زنا است الا اين آيه که مقصود نگاه است. «وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» مقصود از فرج در اين آيه نگاه به فرج است و «وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» يعني نگاه ديگران به اين فرج.

روايات مفسّر آيه

اين روايات در چهار کتاب آمده است، روايت اول: مرحوم صدوق در من لا يحضره الفقيه نقل کرده است «قال سئل الصادق(ع) عن قول الله عز وجل قل للمومنين...، فقال کل ما کان في کتاب الله تعالي من ذکر حفظ الفرج فهو من الزنا فانه الا فی هذا الموضع فانه للحفظ من ان ينظر اليه» که مراد از حفظ الفرج اين است که زن کاري کند که ديگري به فرج او نگاه نکند .

اين روايت مرسله است. ما عرض کرديم که برخي علماء مثل شيخ بهائي و فاضل سبزواري در ذخيرة المعاد، و حتي مرحوم شيخ بهائي در کتاب الحبل المتين، به جماعتي از اصوليين نسبت مي دهد که گفته اند تمام مرسلات صدوق حجيت دارد. عرض کرديم خود شيخ بهائي طبق احصائي که کرده، من لا يحضره الفقيه 5600 يا 5900 روايت دارد که بيش از يک سوم آن مرسله است. ما نمي توانيم مرسلات صدوق را کنار بگذاريم، و ادله اينهايي که گفته اند مرسلات صدوق اعتبار ندارد مناقشه دارد.

و نتيجه اي که در آنجا گرفتيم اين شد که مرسلات صدوقي که به صورت قال و قطعي مي گويد که امام صادق اين را فرموده، حجيت دارد. اين روايت هم همين طور است. حضرت فرموده «کل ما کان في کتاب الله تعالي»؛ اينجا اولا بعضي گفته اند ممکن است ادعا کنيم که اين آيه شريفه انصراف به زنا دارد «وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» حفظ الفرج به اين است که ديگري به فرج او تجاوز نکند و زنا نکند، بعد در اين مشکله واقع مي شوند که اگر در حفظ الفرج زنا مراد است، زنا قرينه و منشا مي خواهد و دليلي پيدا نمي کنند. برخي و کثيري از مفسرين اهل سنت گفته اند اين «وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» يک عموم موسعي دارد، آيه هر چيزي را که با حفظ الفرج منافات دارد رد مي کند و به اين روايات توجهي نشده.

در بين تفاسير شيعه نيز در بعضي از تفاسير به اين روايات توجهي نشده. اما اگر ما اثبات کرديم که اين روايات معتبر است چاره اي نداريم که آن را اخذ کنيم، و در اينها به نحو قاعده کلي فرموده اند هر چه که در قرآن به عنوان حفظ الفرج است - که بعدا مي خوانيم آيه 2، سوره مؤمنون است «وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ» ، - مقصود زنا است الا اين آيه -31 سوره نور - که مقصود نگاه است .

روايت دوّم

روايت دوم را کليني در کتاب کافي نقل کرده است به اسناد خودش «عن ابي عمر الزبيري عن ابي عبدالله(ع) في حديث يذکر فيه ما فرض الله علي الجوارح قال ، آنچه که خداوند بر جوارح انسان واجب کرده، و فرض علي البصر أن لا ينظر الي ما حرم الله عليه، خدا بر چشم واجب کرده که به محرمات نگاه نکند، و أن يعرض عن ما نهي الله عنه مما لا يحل له و هو عمله و هو من الايمان، تا مي رسد به اين عبارت، کل شيء في القرآن من حفظ الفرج فهو من الزنا الاّ هذه الآية يعني قل للمومنين يغضوا من ابصارهم و يحفظوا فروجهم و قل للمومنات يغضضن من ابصارهن» اينجا مقصود، نظر و نگاه است.

روايت سوم

روايت ديگر که معتبره ابو بصير است «في تفسير علي بن ابراهيم عن ابي عبدالله(ع) کل آيه في القرآن من ذکر الفرج فهو الزنا الا هذه الآية» که مقصود نظر است . البته راجع به تفسير قمي علي بن ابراهيم قمي بحث وجود دارد خود رجالي که در سند تفسير علي بن ابراهيم است اشکالي ندارد، آنهايي که اين تفسير را نقل کرده اند اشکالي ندارند، اما معروف است که اين کتاب را برخي شاگردانش جمع کرده اند که در کتب رجالي اسمي از آنها نيست.

بررسي سه روايت

روايت کليني در کافي، بکر بن صالح رازي است که ضعيف است. اگر ما به آنچه که در نقد تفسير علي بن ابراهيم آمده و بگوييم که چه کسي جمع آوري کرده و بخواهيم مناقشه کنيم و در سند کافي هم بخاطر بکر بن صالح رازي مناقشه کنيم، اما روايت من لا يحضر مشکلي ندارد و براي ما کافي است. و نتيجه اين مي شود که در آيه «يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» مراد، نظر است بر طبق اين روايتي که خوانديم. اگر پذيرفتيم که آيه شريفه «يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» مربوط به نظر است، براي ما روشن است که به اولويت قطعيه زنا را هم شامل مي شود، يعني اگر خداوند امر مي کند که مومنات با يد از نگاه غير، حفظ الفرج کنند قطعاً زنا را هم به اولويت قطعيه شامل مي شود. پس اولويت قطعيه در مورد لمس و زنا مسلم است، امّا آيا مي توانيم بگوييم ما نحن فيه هم که جعل نطفه غير در رحم است، به اولويت قطعيه حرام است؟ نمي توان چنين چيزي را استنباط کرد. نمي توانيم بگوييم اگر زن نطفه غير را در رحم خود قرار داد اين به اولويت قطعيه حرام مي شود .

نتيجه بررسي آيه اول

نتيجه اين شد که اين آيه اولي نمي تواند دلالت بر مدعي داشته باشد، و ما سه جواب در مورد آيه داديم؛ يک: اينکه گفتيم حذف المتعلق يدل علي العموم باطل است و دليلي بر اين قاعده نداريم . دوم: گفتيم اصلا آيه مربوط به حفظ الفرج من الغير است و ربطي به اين مدعيٰ و ما نحن فيه ندارد . وسوم: گفتيم که اگر ما باشيم و رواياتي که در ذيل آيه آمده، استفاده مي شود که مراد از حفظ الفرج، مراد نظر و نگاه است. و گفتيم اگر مراد نظر باشد، لمس و مقاربت را به دلالت اولويت قطعيه و مفهوم موافقت مي فهميم، اما شامل مدعي نمي شود .

آيه دوم

آيه دوم: آيه 5 سوره مؤمنون است «وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ، إِلاَّ عَلى أَزْواجِهِمْ أَوْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومينَ، فَمَنِ ابْتَغَىٰ وَرَاءَ ذَٰلِكَ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْعَادُونَ». به صدر و ذيل اين آيه شريفه هم بر حرمت اين عمل استدلال کرده اند. مدعي اين است که آيا مي توان نطفه اجنبي را در رحم اجنبيه قرار داد يا نه؟

و صل الله علی سیدنا محمد و آله اجمعین.

برچسب ها :

يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ مقصود حفظ الفرج من الغير قرار دادن نطفه اجنبي در رحم اجنبيه روايات مفسّر آيه 31 سوره نور وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ ما فرض الله علي الجوارح معنای فرج در قرآن

مكاسب محرمه/ تلقيح مصنوعي