بعد از اينکه اصل اولي در مسئله که عبارت از اصالة البرائة نقلي و عقلي است را تحکيم کرديم وارد مسئله تلقيح مي شويم . در اين مسئله تلقيح، اقسام و فروعات متعددي وجودي دارد. اولين قسم اين است که اگر نطفه مردي را از راه وسائل و ابزار، در مهبل يا در رحم زوجه شرعي خودش قرار دهند، يعني از راه طبيعي اين امکان وجود ندارد اما از راه وسائل و ابزار اين امکان وجود دارد، آيا اين جايز است يا نه؟ در اين مورد به حسب اين عنوان - يعني تلقيح نطفه زوج و زوجه که بين هر دو زوجية شرعيه برقرار است - دليلي بر حرمت نداريم و همان اصالة البرائة عقلي و نقلي دراينجا جريان دارد.

در بين آيات و روايات هيچ دليلي نداريم که عمل تلقيح بايد از راه طبيعي در رحم زوجه شرعيه صورت بگيرد. اين جا اين بحث مطرح مي شود که اگر اين کار مستلزم نظر و لمس باشد که بايد پزشک زوجه اين مرد را نظر و لمس کند و از راه نظر و لمس، مني را در رحم اين زوجه قرار دهد، از اين جهت ممکن است اشکالي توليد شود، اما از نظر خود اصل لقاح و تلقيح هيچ اشکالي در اين فرض وجود ندارد. اگر بين اين زوج و زوجه واقعا يک اضطرار و يک حرجي وجود داشته باشد، مثلاً در حدي هستند که زندگي آنها در معرض از هم پاشيدن است، قاعده لا حرج مشکل  اين نظر و لمس را هم بر مي دارد، مي گويد اينجا که اضطرار وجود دارد طبيب اگر زوجه آن شخص را نظر يا لمس کند براي اينکه بتواند مني را در رحم او قرار دهد اشکالي ندارد.

ما روي اين فرض بحث مي کنيم که اگر گفتيم نظر و لمس مطلقا حرام است حتي نسبت به باطن، اينجا اگر براي اين زوج و زوجه اضطرار باشد و ادامه زندگي عنوان حرج را داشته باشد لا حرج اين حرمت را بر مي دارد. انما الکلام در آنجايي که اضطرار نيست اما ميل باطني زن و مرد اين است که اولاد داشته باشند، اگر هم نداشته باشند زندگي آنها خوب است، مثل افرادي که عمري با هم زندگي کردند ومشکلي نداشتند واولادي هم خدا به آنها نداد . اما به اولاد بي ميل هم نيستند، يعني مسئله اضطرار در کار نيست بلکه مجرد معالجه است. آيا از نظر شرعي اين زوج و زوجه به ملاک معالجه، نه به ملاک اضطرار و به ملاک ضرورت، مي توانند بگويند ما مي خواهيم معالجه کنيم؟

يا فرض کنيد زني بيني بزرگي دارد مي خواهد معالجه کند و کوچک کند و اضطراري هم در کار نيست و براي صرف زيبايي مي خواهد اين کار را انجام دهد کما اينکه رايج و شايع است، آيا زن مي تواند تا اندازه اي که به حد اضطرار نرسيده و صرف معالجه است خود را در اختيار طبيب مرد قرار دهد؟ آن هم معالجه چيزي که ضروري نيست. بعضي از معالجه ها عنوان ضروري دارد مثلا ناراحتي قلبي دارد و دکتر مرد و زن هم وجود دارند امّا اعتمادش به دکتر مرد بيشتر از زن است، همين کافي است که به دکتر مرد معالجه کند . در جايي که اضطراري نيست و ملاک، مجرد معالجه و علاج است، آيا از ادله مي توانيم استفاده کنيم که اين زن خود را در اختيار دکتر اجنبي قرار دهد تا نطفه شوهر او را در رحم او قرار دهد و مستلزم نظر و لمس هم باشد.

اينجا يک روايت معتبر از ابو حمزه ثمالي از امام باقر ع داريم در ج 14 وسائل، ص 172، باب 130 از مقدمات نکاح، حديث اول است . «قال سألته عن المرأة المسلمة يصيبها البلاء في جسدها» از امام باقر(ع) سؤال کرده است از يک زن مسلماني که بلا به بدنش اصابت کرده، امّا کسر و امّا جرح يا يک جراحت و شکستگي بر او وارد شده «في مکان لا يصلح النظر إليه» در قسمتي از بدن او است که نظر به او جايز نيست، فرض کنيد بعضي ها وجه الکفين را استثناء مي کنند اما مي گويد اين شکستگي يا جراحت در قسمتي است که نظر به آنجا جايز نيست - در روايات بعضي اوقات کلمه لا يصلح آمده منتهي به معناي عدم جواز است - سائل مي گويد «يکون الرجل أرفق بعلاجه من النساء» مرد بهتر مي تواند علاج کند تا زنها «أيصلح عن النظر إليها» آيا نظر به اين زن براي طبيب جايز است يا نه؟ «قال إذا اضطرت إليه فليعالجها إن شاءت» اگر زن مضطر به اين مرد شد اين مرد بيايد اين زن را معالجه کند.

اينجا اذا شرطيه داريم، روي نظر مشهور که در باب مفهوم شرط قائلند به اينکه جمله شرطيه مفهوم دارد مفهوم کلام امام ع اين است که اگر اضطرار پيدا نکند حق ندارد «اذا اضطرت إليه» اگر زن اضطرار پيدا کرد، معنايش اين است که اگر بخواهد به دکتر زن مراجعه کند او نمي تواند او را معالجه کند يعني اگر معالجه صحيح به دست مرد است مرد معالجه کند. اگر از راه کامپيوتر بتوانيد کلمه علاج يا يعالجه را بياوريد در فقه براي معالجه ببينيد روايت ديگري داريم يا نه؟ ظاهراً همين يک روايت است، اگر روايت ديگري بود به بنده هم بگوييد تا در روايات ديگر هم دقت کنيم. ما از نظر دليل شرعي تعبدي، يک دليلي براي اين که به مجرد اينکه خودش را بخواهد معالجه کند اما ضرورتي ندارد حال بخواهد خود را در اختيار اجنبي قرار دهد، دليلي بر جواز آن نداريم. چون در اينجا ادله حرمت نظر به أجنبيّه و ادله حرمت لمس نسبت به اجنبيه اطلاقش باقي مي ماند. يعني فرض کنيد دو بچه دارد و مي خواهد بچه سومي داشته باشد اما راهش اين است که برود دکتر و از راه وسائل و ابزار بخواهد نطفه را در رحمش قرار دهد، اطلاق ادله حرمت نظر و لمس اينجا را مي گيرد و مي گويد لا يجوز.

قبل از اينکه دلالت اين روايت را بررسي کنيم اين روايت سندش خوب است فقط در يک نفر به نام علي بن سالم اشکال است. ما در بين روات دو علي بن سالم داريم؛ يکي علي بن سالم بطائني واقفي مسلک داريم و يک علي بن سالم داريم که مجهول است. برخي از بزرگان مي گويند علي بن سالم مردد بين دو نفر است و ما نمي دانيم کداميک است و اعتباري ندارد .

اما کساني که توثيقات عامه را حجت مي دانند که ما هم حجت مي دانيم، مرحوم شيخ مفيد در کتاب ارشاد تمام رواتي که از اصحاب امام صادق(ع) هستند توثيق کرده است به توثيق عام، که يکي علي بن سالم است. لذا اگر ما توثيق عام را کافي بدانيم اين روايت معتبر مي شود. کساني که مثل مرحوم آقاي خوئي که در اوائل مباحث علمي خود توثيقات عامه را حجت مي دانستند اما دراواخر عمر از اين مبنا برگشتند و فرموده بودند توثيقات عامه حجيت ندارد در سند اين روايت مشکل دارند، اما کسي که توثيق عام را حجت مي داند، چون شيخ مفيد با جلالتي که دارد تمام اصحاب امام صادق را توثيق کرده است، اين براي ما قابل اعتبار است. پس سند روايت بحثي ندارد اما بحث مهم در دلالت اين روايت است. ببينيم آيا از اين روايت استفاده مي شود که اگر با ابزار، نطفه را در داخل رحم زني قرار دهند که بر او حرام است اين هم حرام است يا نه؟

و صلی الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین.