- پایگاه اطلاع رسانی آیت الله شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی

در آنجايي که تلقيح بين نطفه زوج و تخمک زوجه است، هيچ ترديدي وجود ندارد که پدر او همان کسي است که صاحب نطفه است و مادرش هم صاحب تخمک است و در آنجايي که اين زن، نطفه شوهر خود را در رحم خود بريزد، اينجا هم پدر اين بچه صاحب نطفه است و مادرش هم صاحب تخمک. به عبارت ديگر، در باب نسب يک حقيقت شرعيه يا يک معناي اصطلاحي شرعي نداريم، بلکه در نسب بايد به عرف مراجعه کنيم. از مصاديق واضح عرف همين است که مي گويد صاحب نطفه، عنوان والد را دارد و ديگري و رحم و صاحب تخمک، عنوان مادر را دارد. در اين صورت بحثي وجود ندارد.

صورت مورد بحث

آنچه که مورد بحث است اين است که اگر نطفه زوج و تخمک زوجه خودش را تلقيح کنند و در رحم زن ديگري بگذارند - مي خواهد زوجه دوم مرد باشد يا يک زن اجنبيه باشد - اينجا بايد بررسي کنيم که مسئله ابوين چگونه است. و هکذا آنجايي که نطفه، نطفه اجنبي است و آن را در رحم زن اجنبيه قرار دهند.

بررسي حقيقت شرعيه در باب نسب

در شريعت يک معناي خاص شرعي براي نسب نداريم، فقط در باب ولد الزنا از ولد الزنا نسبت به پدر و مادر او نفي نسب شده است. وهمچنين قاعده اي داريم به نام الولد للفراش ، که در آنجايي که زني با مردي ارتباط نامشروعي پيدا کرد، بعد در فراش زوج خودش بچه اي از او متولد شد، اينجا شارع گفته است الولد للفراش - که توضيح فراش را بيان مي کنيم - . اما هيچکدام از اينها - چه باب زنا و چه قاعده الولد للفراش - نمي توانيم استفاده کنيم که نسب در شرع يک معناي خاص دارد. بلکه همان معناي عرفي را دارد؛ که عرف مي گويد صاحب نطفه عنوان پدر را دارد. در ما نحن فيه که بحث تلقيح مصنوعي است، بحث زنا وجود ندارد، نطفه يک مردي را برداشته اند و در رحم يک زن اجنبيه قرار داده اند. زنا که نيست تا بگوييم در شريعت از ولد الزنا نفي نسب شده است، البته روي قول مشهور فقها والا اجماعي نيست. ولد الزنا نيست و صاحب نطفه مشخص است و عرف، صاحب نطفه را پدر مي داند. قاعده کلي همين است الا در مسئله زنا.

بررسي تعيين مادر ولد تلقيحي

اما از جهت مادر بحثي وجود دارد که آيا آن کسي که صاحب تخمک است و در خلقت تکويني اين بچه دخيل است، آيا او عنوان مادر را دارد يا مادر يعني کسي که بچه از او متولد شده است، مي خواهد تخمک براي زني که بچه از او متولد شده است باشد يا نباشد.

فرمايش مرحوم خوئي(ره)

اينجا مقداري بين بزرگان اختلاف نظر وجود دارد؛ کساني مثل مرحوم آقاي خوئي به استناد آيه دوم سوره مجادله «الَّذِينَ يُظَاهِرُونَ مِنكُم مِّن نِّسَائِهِم مَّا هُنَّ أُمَّهَاتِهِمْ ۖ إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِي وَلَدْنَهُمْ ۚ وَإِنَّهُمْ لَيَقُولُونَ مُنكَرًا مِّنَ الْقَوْلِ وَزُورًا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ». مي فرمايد مادر، کسي است که بچه از او متولد شده است. در اين آيه شريفه دارد «إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِي وَلَدْنَهُمْ»، مادر اينها نيست مگر کساني که اينها را بوجود آورده و متولد کرده اند. اگر تخمک زن ديگري را در رحم اين زن قرار دادند و شوهر اين زن با اين زن آميزش کرد و اين زن بچه دار شد، چون بچه از اين زن متولد شده است اين زن مادر اين بچه مي شود. اينجا بيان استدلال را عرض کرديم که آيه به صورت حصر بيان مي کند، مي فرمايد مادران اينها نيستند مگر زنهايي که اينها را متولد کرده اند. پس نتيجه اين مي شود که مادر، کسي است که بچه از او متولد مي شود.

نقد فرمايش مرحوم خوئي(ره)

به نظر مي رسد که استدلال به اين آيه شريفه قابل جواب باشد و جوابش هم روشن است. آيه در اين مقام است که در زمان جاهليت مردها به زنهاي خود مي گفتند «ظَهرک کظهر اُمّي»، زن خود را به ديده مادر نگاه مي کردند. در آيه مي فرمايد کساني که زنهاي خود را ظهار مي کنند - در لمعه خوانديد که مرد به زنش مي گويد «ظهرک کظهر اُمّي»، ظَهر به معناي پشت است، يعني همان طوري که ظهر اُم براي من حرام است، از حالا به بعد هم تو براي من حکم مادر من را داري و تو هم براي من حرام مي باشي - ، آيه مي گويد مادر شما کسي است که شما را متولد کرده است و در مقابل مسئله ظهار است، نه اينکه آيه بخواهد بفرمايد که تا قيامت، مادر کسي است که بچه از او متولد مي شود. و اصلا در آن زمان راهي غير از اين نبوده و ولادت تنها راهي بوده است که انسان بفهمد اين زن مادر بچه است.

جواب دوم به مرحوم خوئي

وجواب دوم اين است که اگر مادري مرد، بچه اي در شکم داشت، اين بچه را مادر متولد نکرد و شکم مادر را پاره کردند و بچه را زنده بيرون آوردند، اين را مادر ديگر بدنيا نياورده و ولادت نيست. ولادت خروج از موضع طبيعي است. اگر به لغت هم مراجعه کنيد ولادت را خروج شيء از موضع طبيعي معنا مي کند. آنجايي که از موضع طبيعي نباشد اگر به عرف بگوييم، عرف مي گويد بچه اين زن است، اما ولادت نيست و معلوم مي شود ولادت اينجا نقشي ندارد. جواب اصلي جواب اول است که آيه اصلاً در مقام بيان ام و اينکه ام کيست، نيست.

نتيجه بحث و نظر استاد

نتيجه مي گيريم که همان که از نظر تکويني در تکون اين بچه دخالت دارد تخمک است و اصلا نطفه و تخمک زن را بگيرند و در دستگاه بگذارند تا بچه بوجود بيايد. باز هم پدر و مادر مشخص هستند. نکته ديگر در باب دم نفاس است که دم ولادت است و بعضي از آقايان قائلند که اگر زني را سزارين کردند دم نفاس نيست و دم ولادت نيست و ولادت خروج از موضع طبيعي را مي گويند. اين يک اجمالي بود که دنباله آن را فردا عرض مي کنم.

و صلی الله علی سیدنا محمد و آله اجمعین.

برچسب ها :

تعيين ابوين ولد تلقيحي تعيين پدر ولد تلقيحي حقيقت شرعيه در باب نسب تعيين مادر ولد تلقيحي استدلال محقق خویی برای تعیین مادر ولد تلقیحی مراد از ولادت استناد به آيه دوم سوره مجادله برای تعیین مادر ولد تلقیحی

مكاسب محرمه/ تلقيح مصنوعي