روايت اولي را ملاحظه فرموديد، نتيجه گرفتيم که استدلال کنيم. باز هم بيان خودمان را عرض مي کنيم که در اين روايت تعبير دارد به اينکه «اقر نطفته» اگر ما بخواهيم بگوييم که اين عبارت شامل ما نحن فيه شود، بايد بگوييم اين اقرَّ اطلاق دارد يعني چه خود از راه طبيعي و مقاربت نطفه در رحم قرار بگيرد يا اينکه از راه وسائل و ابزار.

کساني که مي خواهند بگويند اين روايت اطلاق دارد بايد چنين بياني داشته باشند. در حالي که در نقد آن عرض کرديم که اگر از راه وسائل و ابزار باشد ديگر استناد به صاحب نطفه و آن مرد ندارد و ما نمي توانيم بگوييم اقر، مردي که نطفه خود را در اختيار يکي از مراکز قرار مي دهد و آن مرکز آن نطفه را با وسيله در رحم ديگري قرار مي دهد، نه لغت و نه عرف نمي گويند «رجل اقر نطفته في رحم يحرم عليه». در اطلاق، بايد آن معناي اطلاقي در تمام اقسام موجود باشد، اگر بخواهيد بگوييد کلمه انسان اطلاق دارد و شامل عالم و جاهل مي شود، بايد اين عنوان مطلق در اقسام خودش موجود باشد ولي در اينجا نسبت به آن موردي که با وسيله و ابزار در رحم قرار داده مي شود عنوان مطلق محفوظ نيست و عنوان اقر صدق نمي کند. به نظر ما اين روايت نمي تواند بر مدعا دلالت داشته باشد .

روايت دوم، روايتي است که در جلد 20 وسائل الشيعه از چاپ آل البيت، کتاب النکاح، ابواب النکاح المحرم، باب 4، باب تحريم الانزال في فرج المرأة المحرمة، ص318، آمده است. اين روايت را مرحوم صدوق نيز هم در من لا يحضره الفقيه و هم در کتاب خصال نقل کرده است . اين روايت در خصال چنين است «محمد بن علي بن الحسين عن محمد بن الحسن عن سعد عن القاسم بن محمد عن سليمان بن داود عن غير واحد من اصحابنا  عن ابي عبدالله(ع) قال قال النبي(ص) لن يعمل ابن آدم عملاً  أعظم عند الله عز وجل  من  رجل قتل نبياً أو اماماً او هدم الکعبه التي جعلها الله عز وجل قبلة لعباده او افرغ مائه في امرأة حراما».

اجمال اين روايت اين است که امام صادق(ع) از پيامبر(ص) نقل مي کند که فرمود 4 عمل است که انسان عملي که از نظر عذاب و بدي بالاتر از اين باشد ديگر انجام نمي دهد: اول: کسي که پيامبري را به قتل برساند. دوم کسي که امامي را به قتل برساند. سوم کسي که کعبه را منهدم کند. و چهارم که شاهد بحث ما است اگر کسي ماء خود را به صورت حرام در رحم زن ديگري قرار دهد.

بحثي در علم درايه وجود دارد که آيا مراسيل صدوق معتبر است يا نه؟ آيا مراسيل صدوق مانند مسانيد صدوق است يا نه؟ راجع به عده اي اين بحث را دارند؛ راجع به ابن ابي عمير و خود شيخ صدوق و شيخ طوسي نيز بحث است که آيا مراسيل آنها معتبر است يا نه؟ عده اي معتقد هستند که مراسيل اينها معتبر است. در اين که آيا خبر مرسل معتبر است يا نه، اکثر علماي اماميه مي گويند معتبر نيست،

بر خلاف اهل سنت که اکثر آنها و اکثر مذاهب آنها قائل به حجيت خبر مرسل هستند. در بين اماميه که مي گويند خبر مرسل حجيت ندارد استثنايي زده اند و گفته اند ما نمي توانيم بگوييم علي اطلاقه حجيت ندارد، چرا که بعضي از بزرگان مراسيلشان مانند مسانيدشان حجيت دارد، حتي بعضي بالاتر گفته اند و گفته اند اعتبار مرسلي که اينها نقل مي کنند مثل ابن ابي عمير از مسانيدشان بيشتر است . مي گويند وقتي صدوق مي گويد قال رسول الله کذا، براي من روشن است که صدوق نسبت به اين حديث صد در صد اذعان دارد. اما آنجايي که مي گويند حدثني عن فلان و فلان، اين ظهور در اين دارد که صدوق نمي خواهد حديث را گردن بگيرد و مي خواهد بگويد اينها براي ما نقل کرده اند.

در کتاب من لا يحضره 5963 حديث وجود دارد، مرحوم شيخ بهائي در کتاب الحبل المتين - شيخ بهائي از کساني است که قائل به اين است که مراسيل صدوق اعتبار و حجيت دارد - مي گويد من لا يحضره الفقيه صدوق 5963 حديث دارد که بيش از يک سوم اينها مرسل است، حدود 2000 حديث مرسل دارد و 3900 حديث مسند دارد، و شيخ بهائي از جماعتي از اصوليين نقل کرده که مراسيل صدوق بر مسانيد صدوق ترجيح دارد و لذا شيخ بهائي پذيرفته است.

مرحوم شيخ حر عاملي صاحب کتاب وسائل همين نظر را دارد. مرحوم سبزواري در ذخيره المعاد هم همينطور. در ميان متاخرين بزرگاني مثل امام و والد بزرگوار ما و ظاهرا مرحوم آقاي بروجردي مي گويند مرسله هاي صدوق دو نوع است گاهي اوقات مي گويد قيل يا نقل، مي گويند ما نمي توانيم بر اينها اعتماد کنيم، اما آن مراسيلي که اسناد قطعي مي دهد و مي گويد قال، اين کشف از اين مي کند که صدور اين حديث در نزد صدوق مسلم است، وقتي مي گويد قال النبي يا قال الامام الصادق، همين اعتبار را دارد.

در دلالت، اين قسمت چهارم روايت محل استشهاد است. دارد «أفرغ مائه في المرأة حراماً» مردي که ماء خود را در رحم زني قرار دهد حرام - اين حرام را بايد صفت براي مصدر مقدر بگيريم أفرغ فراغاً حراماً، والا اين حرام را چگونه معني مي کنيد، آيا يعني اين افراغش حرام است، يا افراغ مائه في امرأة که آن امرأة حرام است. ظاهراً از نظر ادبي نمي توانيم حرام را صفت براي امرأة يا حال براي او قرار دهيم، بلکه اين حرام حال يا صفت براي مصدر مقدّر است، يعني افرغ فراغاً که آن فراغ حرام است -

آيا مي شود استفاده کرد بگوييم مدعي اين است که اگر به وسيله دستگاه، اين نطفه مرد را در رحم زن ديگري قرار دهند اين افراغ حرام است؟ يا اينکه مي شود تمسک در شبهه مصداقيه؟ معناي روايت اين است افرغ مائه فروغاً حراما، يک افراغي که حرام است، اما اين که آيا بوسيله اين دستگاه داخل اين رحم قرار دادن، حرام است يا نه، اين شبهه مصداقيه است. آنجايي که از راه زنا است در آنجا افراغ ماء در رحم اين زن از مسانيد روشن افراغ حرام است، اما آنجايي که بوسيله دستگاه اين نطفه را در رحم او قرار داده اند اين خودش اول بحث است و به نظر ما به اين روايت هم نمي شود استدلال کرد.

آيا اين ذيل روايت مي خواهد بگويد دو محرم داريم، يکي تضييع النطفة که اين حرام است دوم وضع نطفة در غير از محلي که خدا مقرر کرده؟ خدا امر کرده مرد نطفه خود را در رحم زن خود قرار دهد اما اگر در رحم زن ديگري قرار داد اين مي شود محرم ديگر، آيا دو عنوان است يا اين لوضعه اياها في غير موضعه. فقط حرام است؟ چون ما خارجاً مي دانيم که تضييع نطفه حرام نيست، حال خود مرد و زن که زوجيت شرعي دارند، اگر مرد عزل کرد، قدما بعضي فتوا به حرمت عزل مي دادند، اما الان اينطور نيست که بگويند اين عزل حرام است، تضييع نطفه بين زوج و زوجه شرعي اشکالي ندارد، و به اين قرينه بگوييم امام نمي خواهد اين دو مطلب را بيان کند، بلکه يک مطلب را مي خواهد بيان کند يعني لوضعه اياها، تفسير براي آن تضييع النطفة باشد،

يعني آنچه که حرام است قرار دادن نطفه در محلي است که خدا امر نکرده يا در غير محلي که خدا امر کرده. ظاهر اين است که از روايت استفاده مي شود که قرار دادن نطفه در غير محلي که خدا امر کرده حرام است. اين روايت کلمه اقر و افرغ ندارد، بلکه کلمه وضع دارد «لوضعه اياها»، اگر کسي بگويد همان حرفي که در مورد اقر و افرغ است راجع به وضع هم هست که اگر با دستگاه، اين نطفه را در رحم ديگري قرار دادند ما نمي توانيم بگوييم وضع الرجل مائه في رحم امرأه محرمة، او که قرار نداده و ديگران و دستگاه قرار داده، که اين حرف را در اينجا مي توان زد، اگر هم از نظر سندي اين روايت مشکلي نداشت همان اشکال راجع به اقر و افرغ در اينجا هم وجود دارد . مجموعا ما از اين روايت هم نمي توانيم استفاده کنيم که قرار دادن با دستگاه حرام است.

ما نتوانستيم از روايات چيزي استفاده کنيم. در بعضي از روايات مسئله اختلاط انساب وجود دارد که اينها را بعداً بحث مي کنيم. فعلا بحث روايي تمام مي شود. چند آيه هم وجود دارد و ما بعدا بررسي مي کنيم که ايا از آيات مي توان استفاده کرد که اگر ماء رجلي را در رحم زن اجنبيه قرار دهيم اين حرام است يا نه؟

و صل الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین.