براي روشن شدن اين عنوان، اگر اين جهت براي ما روشن شود که آيا اين صيد کردن عنوان ملکه را دارد، که در کلمات امام(رضوان الله عليه) زياد روي اين جهت تکيه شده (سگي که ملکه صيد کردن را دارد)، يا اينکه نه اين عنوان صيد، عنوان ملکه نيست (اين طور نيست که ما بگوييم ملکه براي کلب باشد).

اگر به اين نتيجه رسيديم که صيد يک عنوان ملکه و ذاتي براي کلب است، اين کلب را مي شود خريد و فروش کرد ولو اينکه به قصد صيد هم نباشد. و در اين صورت که گفتيم چنين عنواني مربوط به ملکه است و ذاتي - نه ذاتي به معناي فلسفي، يک عنواني است که مي آيد اين نوع سگ را از سائر کلاب حقيقتاً جدا مي کند يعني کالفصل باشد براي جنس - آن وقت وجهي براي اينکه از کلب الصيد به سائر کلاب تعدّي کنيم نداريم. اما اگر گفتيم اين عنوان صيد، عنوان ملکه را ندارد، بلکه عنوان صيد يک عنوان است، و يکي از مصاديق تعليمي براي سگ است، به همين اندازه که به سگ آموزش مي دهند که برو صيد را بگير و بياور، کاري به اينکه صفت، ملکه براي او باشد ندارد، اگر اين را گفتيم، ما مي توانيم از کلب الصيد به سائر کلاب تعدي کنيم و بگوييم بيع سائر کلاب هم مانعي ندارد.

اينجا در تفسير يا در فقه مراد از تعليم چيست؟ اصلاً تعليم به اين معناست که اگر سگ را بخواني که برود آن صيد را بگيرد «يستجيب اذا دعي يأتمر اذا أمر» و اگر گفتي ول کن او را رها بکند «ينزجر اذا زجر»، تعليم همين اندازه است. تعليم، يک امر ملکه اي نيست. اين سگ ياد مي گيرد مثل اينکه سگ ياد مي گيرد صاحبش کيست. اينکه ملکه اش نمي شود، اين اصلاً عنوان ملکه را ندارد، سگ ياد مي گيرد که محدوده اين خانه چيست، ياد مي گيرد که اين زرع چقدر محدوده دارد، کلب ماشيه ياد مي گيرد چقدر در اينجا غنم و گوسفند و اينها وجود دارد، اين در همين حدّ يادگيري است.

يک نظريه اي را بعضي از بزرگان اصوليين در باب وضع دارند به نام «قرن الاکيد» اين نظريه «قرن الاکيد» مأخوذ از يک نظريه اي است در علم روانشناسي به نام «شرطي بودن»، که اگر يک عملي، حتي روي سگ، زياد انجام شود، در اثر تکرار، سگ مي فهمد، مثلاً مي فهمد وقتي صاحبش دستش را بالا آورد يعني بايد برود صيد را بگيرد، پايين آورد يعني بايد رها کند و صيد را برگرداند، از اين تعبير مي کنند به شرطي بودن يا شرطي شدن. بعضي از بزرگان ما در علم اصول در باب وضع، همين نظريه را اختيار کردند. اين شرطي بودن که يکي از انحاء تعليم است ربطي به ملکه ندارد، که ملکه آن حالت نفسانيه قائمه به نفس است - آن تعبيراتي که در جاي خودش مي گويند – و به زودي هم از نفس زائل نمي شود.

بنابراين ما از آيه استفاده مي کنيم که صيد يک امر تعليمي است و ملکه نيست. اصلاً آيه مي گويد «وَمَا عَلَّمْتُم مِّنَ الْجَوَارِحِ مُكَلِّبِينَ تُعَلِّمُونَهُنَّ» شما به اينها تعليم مي کنيد، صيد يک مصداقي از مصاديق تعليم است، حالا اگر کسي باز بگويد نه، اين صيد عنوان ملکه را هم دارد، بالاخره اين آيه که در مورد صيد است از اول نمي گويد « وما يصيد الکلاب مثلاً کذا »، بلکه مي گويد «وَمَا عَلَّمْتُم مِّنَ الْجَوَارِحِ مُكَلِّبِينَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَكُمُ اللَّهُ ۖ فَكُلُوا مِمَّا أَمْسَكْنَ عَلَيْكُمْ»، بعد از تعليم مي گويد آنچه که اينها گرفتند شما هم بسم الله الرحمن الرحيم را بگوييد و او را استفاده کنيد.

آيا از آيه استفاده نمي شود که صيد يکي از مصاديق تعليم است؟ عرض کردم اصلاً عنوان ملکه را هم ندارد. حالا اگر هم کسي اصرار کند که صيد هم عنوان ملکه را دارد، اما در آيه موضوع رفته روي تعليم، خوب ما چه استفاده اي مي کنيم؟ به برکت آيه استفاده مي کنيم که در آن روايات هم که مسأله کلب الصيد مطرح شده، يکي از مصاديق بارز تعليم بوده است.

آيه مي گويد صيد از عناوين تعليمي است و نمي گويد صيد عنوان ملکه را دارد، در بين ذوات کلاب، کلب صيد يک ذات جداگانه اي از ساير کلاب دارد، مي گويد صيد، تعليمي است. در اين آيه سه بار تعبير به تعليم به کار برده، حالا که صيد، تعليمي شد، معلوم مي شود که آنچه عنوان اصلي است تعليم است نه عنوان صيد، صيد يکي از مصاديق تعليم است.

يک ظهور عرفي روشن در اين آيه شريفه وجود دارد؛ از آيه ضابطه را به دست مي آوريم؛ ضابطه اين است که اگر يک کلبي معلّم شد براي يک منفعت حلال، - اين نکته را دقت کنيد؛ کلب را هر جور تعليم دهند عمل مي کند، ممکن است يک کلبي را تعليم دهند براي اينکه انسان بکشد، کسي نمي تواند ادعا کند که آيه مي گويد اگر کلب براي هر کاري معلم شد، مثلاً کلبي معلم شود براي اينکه برود جنسي را از يک مغازه اي بدزدد، که تمام اينها امکان دارد - از آيه استفاده مي شود اگر يک کلبي معلم شد براي يک منفعت حلال، خريد و فروشش مانعي ندارد، با همان ملازمه عرفي که عرض کرديم. اينکه صيد يک صفت و غريزه ذاتي سگ است از عبارات امام(ره) هم چنين چيزي استفاده مي شد.

مرحوم امام(ره) در آخر فرمودند بيع کلاب نافعه مطلقا جايز است و کلمات بزرگان را بررسي مي کنند و يک مؤيداتي از کلمات بزرگان مي آورند، حتي تصريحشان اين است که از قديم الايام سيره مسلمانان بر خريد و فروش کلاب نافعه بوده، به اين استدلال مي کنند و مي خواهند اثبات کنند که بين المتقدمين و المتأخرين جواز بيع کلاب نافعه مشهور است، شايد بر خلاف آنچه که در بعضي از کتب فقهي ما آمده که چه بسا ظهور در اين دارد که اجماع داريم بر اينکه بيع کلب اصلاً جايز نيست يا بيع غالب کلاب جايز نيست، ايشان به اين نتيجه مي رسند. عبارات ايشان را حتماً ببينيد، ما الان هنوز نمي توانيم به نتيجه نهايي برسيم، ضابطه را از آيه استفاده کرديم، تکليف روايات را هم روشن کرديم، حالا اگر اجماعي بود ببينيم مدرکي است، شهرتي بود اگر ديديم مدرکي است، همه اينها را بايد بگذاريم کنار، ما هستيم و آيه و روايات، مسأله را بايد تمام کنيم. والسّلام.

و صلی الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین.